11 października przyszedł czas na najbardziej upolitycznioną dziedzinę, w jakiej przyznawana jest nagroda Nobla.

Dla Alfreda Nobla była to najważniejsza część jego testamentu. Końcówkę życia spędził bowiem zamartwiając się, iż jego największe dzieło naukowe - wynalazek dynamitu - zamiast służyć do celów pokojowych został skutecznie przejęty przez armie. Duży wpływ na takie pojmowanie odpowiedzialności przez tego jednego z najwybitniejszych naukowców XIX wieku miała przyjaźń z hrabiną Berthą von Suttner (z domu: Kinsky von Wchinitz und Tettau). Hrabina w prywatnych listach ostro krytykowała militaryzm i wyścig zbrojeń. To przez nie dynamit, służący wg zamysłu Alfreda Nobla do skutecznego i bezpiecznego rozsadzania skał, stał się śmiercionośną bronią. Hrabini von Suttner została pierwszą kobietą uhonorowaną Pokojową Nagrodą Nobla, co miało miejsce w 1905 roku. Otrzymała ją jako honorowa przewodnicząca Międzynarodowego Stałego Biura Pokoju, działającego w Genewie do dziś.

W swoim testamencie Alfred Nobel bardzo konkretnie opisał, komu i za co należy przyznawać nagrodę jego imienia w tej dziedzinie: "[tym którzy] wykonali największą lub najlepszą pracę na rzecz braterstwa między narodami, likwidacji bądź ograniczenia stałych armii i udziału oraz promowania kongresów pokojowych". Jest to jedyna dziedzina, której organ przyznający ma siedzibę w Norwegii - jest nim Norweski Komitet Noblowski (Den Norske Nobelkomite).

Pokojowa nagroda Nobla od chwili ufundowania wzbudzała największe kontrowersje.

⏺ W przedwojennej Polsce zniesmaczenie wywołało przyznanie jej w 1926 r. Aristide'owi Briandowi i Gustavowi Stresemannowi za Traktaty w Locarno, które realnie otworzyły Niemcom drogę do rewizji granic z Polską.

⏺ Nagroda nie zawsze była w stanie uratować życie laureata: wyróżniony nią w 1935 r. niemiecki pacyfista i dziennikarz Carl von Ossietzky nie mógł odebrać jej osobiście i zmarł w szpitalu więziennym w Berlinie po 5 latach przebywania w obozach koncentracyjnych III Rzeszy.

⏺ Dla nas najważniejszym laureatem jest rzecz jasna Lech Wałęsa, który w 1983 r. informację o jej otrzymaniu otrzymał kilka miesięcy po zwolnieniu z internowania. Nie mógł jej odebrać osobiście, gdyż władze PRL nie wydały mu paszportu. Ponadto obawiał się, że nie zostanie wpuszczony z powrotem do komunistycznej Polski i zmuszony do emigracji. W jego imieniu w Sztokholmie pojawiła się żona Danuta Wałęsa z ich 13-letnim synem Bogdanem.

⏺ Specyficznym laureatem był ostatni prezydent ZSRR Michaił Gorbaczow (1990), który we współczesnej Rosji jest oskarżany o rozmontowanie wielkiego imperium (co jest manipulacją, gdyż ZSRR upadł przede wszystkim z powodów ekonomicznych i niewydolności gospodarki).

⏺ Kontrowersyjną laureatką okazała się też Aung San Suu Kyi (1991), wieloletnia opozycjonistka przeciw birmańskiej juncie wojskowej. W 2017 roku została oskarżona przez społeczność międzynarodową o zbrodnię przeciwko ludzkości - pacyfikację mniejszości Rohindżów w Birmie za czasów jej przywództwa. Amnesty International odebrała jej nagrodę Ambasadora Sumienia, ale zbliżonej procedury nie przewiduje testament Alfreda Nobla.

⏺ Duże kontrowersje wzbudziło przyznanie Pokojowej Nagrody Nobla prezydentowi USA Barackowi Obamie 9 miesięcy po objęciu stanowiska. Jeszcze niczego nie zdążył zrobić a już dostał Nobla? - narzekali publicyści. Później dołożyli do zarzutów cały katalog decyzji militarnych, które nie korespondują z ideą określoną przez fundatora.

Tegoroczny laureat Pokojowej Nagrody Nobla Abiy Ahmed Ali "za wysiłki w celu osiągnięcia pokoju i międzynarodowej współpracy, w szczególności za jego decydującą inicjatywę, by rozwiązać konflikt na granicy z sąsiadującą Erytreą" - nie wywołał większych kontrowersji. Rzeczywiście to dzięki wielkiemu wysiłkowi nowego prezydenta Etiopii udało się rozpocząć i przeprowadzić proces pokojowy pomiędzy jego krajem a Erytreą. Konflikt ten ma szalenie długą historię, która zaczyna się już w 1962 r. Jej ostatnim rozdziałem była otwarta wojna rozpoczęta w latach 90. XX wieku, która kosztowała życie ok. 70 tys. ludzi i dwie dekady buzującego konfliktu. Abiy Ahmed Ali konsekwentnie od przejęcia władzy w 2018 roku dążył do jego zakończenia, przywrócił wolność słowa oraz uwolnił więźniów politycznych. Trzymajmy kciuki, aby chwała noblisty pomogła mu w utrzymaniu tego kursu w tej części kontynentu, którą nie bez kozery nazywano "afrykańską Koreą".

Typowana przez bukmacherów Greta Thunberg ma co najmniej rok na udowodnienie, że rzeczywiście zasługuje na najważniejszą pokojową nagrodę na świecie.

Adam Jarecki, EC1 Łódź - Miasto Kultury